Klimaatverandering (2) — dinsdagavond op Canvas

Ingrepen in gewoontes dringend noodzakelijk
Kunnen we de aarde nog redden? Die vraag was al aan de orde in de eerste aflevering van de tweedelige documentaire uit 2006 van Nicholas Brown en David Attenborough, waarvan de Nederlandstalige, Belgische zender CANVAS op dinsdag 1 april, 's avond tussen 22:20 uur en 23:15 uur het slotdeel zal uitzenden.
Sir David voorspelt onder meer dat de aarde in de volgende eeuw, zo staat er in de begeleidende tekst van de programma-info's van Canvas te lezen, dat de temperatuur tussen 1,4 en 5,8 graden Celsius zal stijgen, dat er veel meer regen zal vallen en dat het aantal zware stormen met een factor vijf zal toenemen.
Een gemiddeld gezin in het Westen, dat Sir David voor het gemak maar even de familie Carbon noemt, is verantwoordelijk voor zo'n 45 ton CO2 per jaar. Een Chinees gezin van dezelfde omvang produceert daarentegen slechts één zevende van die hoeveelheid, maar als gevolg van de in ijltempo toenemende industrialisatie zal ook die productie rap stijgen, en de presentator van deze documentaire ziet het als een uitdaging dat op het huidige peil te stabiliseren, hetgeen
— gezien omvang en aantal inwoners van dat land — een factor van zeer grote betekenis is.
Aangezien echter de meeste mensen, die deze documentaire nu (kunnen) zien, in de volgende eeuw niet meer op het ondermaanse zullen vertoeven, zou de belangstelling voor medewerking daaraan — de verwarming flink wat lager en zo — wel eens lelijk kunnen tegenvallen. Want heel veel laten we ons niet werkelijk gelegen liggen aan de toekomstige generaties, zo blijkt altijd weer, behalve dan met woorden. Die hier, zoals in vele andere gevallen, niet voldoende zullen zijn om iets ten faveure van de leefbaarheid van onze globe te kunnen uitrichten. Daar zijn flink wat daden, al an niet in passieve zin, voor nodig. Naast die temperatur via verwarming, wil Sir David ook dat alle huizen geïsoleerd zullen worden en stelt hij een verdrievoudiging van de nucleaire energiebronnen voor.
____
Foto: David Attenborough in 2003.

Wonderschoon — Helgoland in winterse sferen. Documentaire van Tamina Kallert via WDR-tv

Bijzonder eiland
Het uitzonderlijke eiland Helgoland heeft een omvang van nauwelijks twee vierkante kilometer, en op die ruimte wonen 1300 mensen. Zij zijn omgeven door water, wind en golven. Tot 1890 was het eiland Brits bezit, na de tweede wereldoorlog hadden de Britten het een tijdlang weer voor het zeggen. De hele bevolking werd naar het vasteland geëvacueerd en verspreid. Het leek er zelfs op dat het eiland, als gevolg van een besluit tot totaal opblazen, voorgoed in zee zou verdwijnen, omdat er zo ontzaglijk veel munitie opgeslagen was. Weliswaar zijn er in april enorme hoeveelheden van die resterende bommen opgeblazen, maar uiteindelijk is het een rode baken in zee gebleven en ziet men Die lange Anna uit rode zandsteen omgeven door water steeds dichterbij komen, en door het volstrekt unieke daarvan weet men dat het doel, Helgoland, is bereikt.
In de jaren zeventig en tachtig was het veelvuldig reisdoel voor tal van dagjesmensen, die op Butterfahrten met de grote schepen kwamen, niet omdat ze in eerste instantie zo graag dat eiland wilden bezoeken, maar omdat ze tijdens het verblijf aan boord belastingvrij allerlei goederen konden kopen. Nu dat laatste niet meer mogelijk is door Brusselse verordeningen, is het aantal dagjesmensen wel flink teruggelopen, en zijn de inkomsten als gevolg van die tak van het economische leven op het eiland ook niet meer zoals in betere tijden. Daar staat echter tegenover dat er heden ten dage steeds meer mensen komen die enkele dagen blijven, en als die trend doorzet, kan een wending ten goede ervoor zorgen dat de eilandbewoners hun inkomen weer op een aanvaardbaar niveau zullen zien stijgen.

Documentaire via WDR-tv
Op zondag 30 maart zendt de Westdeutsch Rundfunk een anderhalf uur durende documentaire over het eiland in wintertijd uit. Tamina Kallert heeft het eiland gedurende die periode bezocht en de documentaire gerealiseerd. Daarvoor heeft ze zich georiënteerd op alle aspecten die de relatief kleine gemeenschap, omgeven door water en wind, in de tijd buiten het toeristenseizoen kenmerken. Ze laat zien hoe een winter 'op hoge zee' afwijkt van welke winter dan ook op het vasteland. Hoezeer de bewoners aan beperkingen onderhevig zijn en ook uit zichzelf moeten zien hoe ze letterlijk en figuurlijk rondkomen in een dan zeer gesloten leefomgeving.
De documentaire wordt door de Westdeutsche Rundfunk tusse 20:15 uur en 21:45 uur uitgezonden en in de nacht van zondag op maandag herhaald tussen 02:40 uur en 04:10 uur.
____________
Afbeeldingen
1. De Lange Anna, het rood zandstenen merkteken van Helgoland.
2. Enorme hoeveelheden bommen uit de tweede wereldoorlog zijn in april 1947 op Helgoland tot ontploffing gebracht.
3. Toeristen worden van de grote schepen overgeheveld naar kleinere boten, die het eiland wel kunnen aandoen.
4. Documentairemaakster Tamina Kallert.

Wie was Johanna von Orléans — Jeanne d'Arc?

Wie was toch dat geëxalteerde meisje?
Op zaterdag 29 maart 's avonds tussen 21:00 uur en 22:35 uur wordt via de Frans-Duitse cultuurzender Arte een documentaire vertoond over het in 1412 geboren fenomeen Jeanne d'Arc. Het gaat hier om een Franse, vierennegentig minuten durende film uit 2007 van regisseur Martin Meisonnier. Hierin worden diverse vragen opgeworpen die al geruime tijd leven met betrekking tot het jonge herderinnetje uit Domrémy in de Franse Vogezen stamt. Het plaatsje heet tegenwoordig Domrémy-la-Pucelle (Domrémy de Maagd) en telde om de eeuwwisseling slechts 167 inwoners.

Historische vragen
De historische vragen betreffen voor de hand liggende kwesties. Werd Jeanne werkelijk door God gezonden om Frankrijk te redden door tegen de Engelsen te vechten, of was en bleef zij het herderinnetje dat uit politkeke overwegingen tot zieners is gebombardeerd? Een andere vraag, die dikwijls opnieuw wordt opgeworpen is: is het bekend dat er reeds voor haar geboorte voorspellingen zijn gedaan over het feit dat zij door God voorbestemd was om het koninkrijk te redden? En hoe kon het toch dat ze zo perfect Frans sprak ondanks dat ze had verklaard analfabete te zijn? Een andere interessante vraag is: wie was toch dat meisje dat door de historici als de Valse Jeanne wordt gekwalificeerd? Zij dook in de omgeving van Metz op vijf jaar nadat Jeanne in 1431 levend op de brandstapel werd geëxecuteerd?

Interesse door de eeuwen heen
In de doorwrochte, anderhalf uur durende rolprent van Martin Meissonnier komen al deze vragen aan de orde. Daaruit blijkt onder meer dat geïnteresseerden van allerlei richtingen gefascineerd blijven door het fenomeen van Domrémy, ook ze eeuwen na haar bestaan, en misschien nu zelfs meer dan ooit tevoren. Die Jeanne d'Arc heeft tal van schrijvers en biografen gïnspireerd, dichters en componisten. De twee bekendste in de laatstgenoemde categorie is wel de Fransman, van Zwitserse origine, Arthur Honneger (1892-1955), die in 1934-35 het gelijknamige oratorium voor toneel heeft geschreven, en Giuseppe Verdi met zijn opera Giovanna d'Arco uit 1845. De vier befaamdste toneelversies van haar leven komen uit de veer van Friedrich Schiller (1759-1805), George Bernard Shaw (1856-1950), Bertolt Brecht (1898-1956) en van Jean Anouilh (1910-1987). Veel eerder was ze aan de 'overkant' door de dichterbard William Shakespeare (1564-1616) in Henry VI (ca. 1590) ten tonele gevoerd. Alleen in het stuk van Anouilh is niet direct aan de titel L'Alouette (1952; De leeuwerik) te zien dat het om Jeanne d'Arc gaat, in die andere gevallen wel. Qua tijdstip tussen al deze toneelversies in heeft de Franse filosoof Voltaire (1694-1778) in het boek La Pucelle d'Orléans (ca. 1730) een bijna 300 pagina's lang poëem in 21 zangen aan deze Jeanne gewijd. Ook tal van speelfilms, al dan niet sterk geromantiseerd, zijn er in de loop van de twintigste eeuw over haar leven gemaakt. In de beeldende kunst heeft ze eveneens veelvuldig een dankbare functie vervuld.

Herhalingen
De Arte-documentaire zal nog vier keer door dezelfde zendgemachtigde worden herhaald: op maandag 7 april om 03:00 uur, op zaterdag 12 april om 14:00 uur en op woensdag 16 april om 01:05 uur.
____________
Afbeeldingen
1. Jeanne d'Arc in 1879 door Jules Bastien-Lepage (1848-1884).
2. Geboortehuis van Jeanne d'Arc.
3. Jeanne op de brandstapel, geschilderd in 1889 door Jules Eugène Lenepveu (1819-1898). Het is één van vier schilderijen, met hetzelfde personage als thema, van deze kunstenaar die in het Parijse Pantheon hangen.
4. De Franse tonelist Jean Anouilh, die Jeanne heeft voorgesteld als leeuwerik.
5. Voltaire. Buste in 1778 gerealiseerd door Jean-Antoine Houdon (1741-1828). Deze bevindt zich in de Chester Dale Collection van de National Gallery of Art USA.

Documentaire over het relatief onbekende natuurfenomeen lawines — donderdag op BBC 2

Iain Stewart presenteert
Donderdag 27 maart vertoont BBC Two-television 's avonds tussen 21:00 uur en 22:00 uur onze tijd de documentaire getiteld 10 things you didn't know about avalanches. In de toelichtende tekst worden we geconfronteerd met het feit dat er een miljoen lawines per jaar plaatsgrijpen op onze aardbol, maar dat wij, gemiddelde burgers van diezelfde globe inmiddels, meer kennis hebben van het maanoppervlak dan van de werking van het fenomeen lawine. Dat op zich zou reeds een goede aanleiding kunnen zijn om de documentaire te gaan bekijken.
Iain Stewart reist door berggebieden en tevens over gletsjers om daarmee tien belangwekkende verhalen over lawines te kunnen illustreren.


De dodelijkste lawine die ooit tijdens het bestaan van de mens heeft plaatsgehad en is gedocumenteerd, heeft slechts drie minuten geduurd, doch aan achttienduizend mensen het leven gekost. Ook worden we herinnerd aan het feit dat de Romeinse veldheer Hannibal en zijn leger samen met krijgsolifanten ook flink onder lawines hebben geleden toen hij de Alpen is overgetrokken.
____________
Afbeeldingen
1. Iain Stewart.
2. Sneeuwlawine.

Canvas (België 2) donderdagavond over Opus Dei

Dubieuze organisatie
De Nederlandstalige Belgische kwaliteitszender Canvas (ook wel België 2) zal op de avond van donderdag 27 maart, tussen 23:00 uur en 23:40 uur een documentaire uitzenden over de christelijke organisatie Opus dei. [1] Dat geschiedt mede op grond van het boek De Da Vinci Code van Dan Brown, waarin deze organisatie in een kwaad daglicht is komen te staan. Althans dat meldt de VPRO Gids. Helemaal waar is dat nu ook weer niet, aangezien de gewraakte organisatie decennia geleden al eens door het Duitse weekblad Der Spiegel is doorgelicht en reeds toen diverse kwalijke zaken zijn opgesomd. Het in dit verband veel gebruikte adjectief controversieel mag objectief juist zijn in verband met Opus dei, het is tegelijkertijd ook wel heel erg zwak.

Nederlandse tak
Over de Nederlandse afdeling van die club wordt weinig gezegd en geschreven. Wel zat de in januari benoemde nieuwe secretaris van deze Nederlandse tak met 150 leden, Christian van der Ploeg, vrij direct na zijn benoeming in het programma De wereld draait door. Het zal niemand verbazen dat de man niet wilde vertellen wie er lid van de organisatie zijn, maar wel wilde hij kwijt dat de familie Brennikmeijer van C&A en voormalig premier (1982-1994) van Nederland, Ruud Lubbers, geen lid zijn. Dit laatste ongetwijfeld vanwege het feit dat dit altijd maar weer wordt beweerd.
__________

27 maart 23:00 uur Canvas:
Opus dei and the Da Vinci Code.
__________

[1] opus dei betekent — letterlijk — (het) werk van God.
____________
Afbeeldingen
1. Josemaria Escrivá, stichter van Opus dei.
2. Christian van der Ploeg, secretaris van de Nederlandse tak van Opus dei.

Diverse vrouwen en hun originele artistieke pornoproducties donderdagavond op Arte-tv

Tanende manneninvloed
Donderdag 27 maart presenteert Arte, tussen 23:15 uur en 00:05 uur, een film met de titel Die Pornografinnen, over vrouwen die onder meer pornografische films en dito teksten produceren. Het is een Deense documentaire van Marita Neher uit 2005, waarin ook het Zweite Deutsche Fernsehen heeft deelgenomen, De film laat in vijftig minuten zien dat de tijd waarin de mannen de wereld der porno beheersten, voorbij is. De in deze film opgevoerde vrouwen willen vrij zijn en tegelijkertijd hun fantasieën de vrije loop laten. In film, fotografie, schilderkunst, literatuur en de performancekunsten tonen ze wat ze zich dan voorstellen.
Daarbij komt de vraag aan de orde in hoeverre deze vrouwen-bijdragen van meer originalteit getuigen dan die van mannen. De actrice en producente Ovidie, de fotografe Natasche Merritt en de uitgeefster Claude Gehrke, die in Duitsland aardige bekendheid geniet, niet in de laatste plaats door haar vele optredens in talk shows waar ze nieuwe boeken kwam voorstellen en van een toelichting voorzag. Daarnaast komen de regisseuse Petra Joy, evenals Elke Kuhlen en Nicole Rüdiger — redactrices van het ondeugende tijdschrift Glück, speciaal bedoeld voor opgroeiende jonge dames en voor volwassen vrouwen — aan bod, en zal blijken dat die ook heel wat te vertellen hebben en dit voor de camera doen, die hen bij hun activiteiten heeft mogen begeleiden. Daarbij wordt de humor niet geschuwd en blijken ze ook goed de draak met zichzelf te kunnen steken.
De documentaire zal worden herhaald, vanzelfsprekend op dezelfde zender, (in de vroege nacht van zondag 30 op) maandag 31 maart, vanaf 01:55 uur en (in de nacht van vrijdag 4 op) zaterdag 5 april, vanaf 03:50 uur.
____________
Foto van het ZDF, © Marita Neher.

Acrofobie onder de loep in een Arte-documentaire

Aan de afgrond
Op woensdag 26 maart kunt u, tussen 19:00 uur en 19:45 uur op de Frans-Duitse cultuurzender Arte kijken naar een documentaire getiteld: Am Abgrund: Die Erforschung der Höhenangst. [1] Deze documentaire over hoogtevrees oftewel acrofobie, samengesteld uit de beide Griekse woorden ακρος — akros voor hoogte, en φοβος — fobos voor vrees. Het is een documentaire uit 2007 onder auspiciën van drie landen: Canada, de Verenigde Staten en Duitsland, die werd geregisseerd door Birgit Ellwart en Tim Ellwart. De film duurt 43 minuten, wordt uitgezonden op het beeldformaat 16:9, en is verder voorzien van sterefonisch geluid.
De documentaire zal worden herhaald op 2 april, in de namiddag om 16:50 uur.
__________

[1] Zoals gebruikelijk verkeert de verantwoordelijke deelredactie van de VPRO-Gids nog steeds op voet van oorlog met de Duitse taal en krijgt het woord Erforschung een mannelijk lidwoord. In het begin van het eerste jaar dat men in mijn tijd Duits leerde, kwam de vuistregel aan de orde dat alle woorden in die taal, welke eindigen op -ung, -heit, -keit, -schaft en -schrift altijd vrouwelijk zijn.
____________
Afbeelding: Hoog boven het water, op een spoorbrug. (Foto van het ZDF; © Tim Ellwart.)

Klimaatverandering op aarde — dinsdag op België 2

Destructie door de mens
Op dinsdag 25 maart presenteert de Nederlandstalige Belgische zender Canvas het eerste deel van een tweedelige documentaire die David Attenborough heeft gemaakt over de relatief razendsnelle veranderingen van het klimaat op ons ondermaanse.
Reeds drie decennia geleden meldde Attenborough dat de mens een nooit verwachte, tot dan toe niet vertoonde invloed op het klimaat op aarde uitoefende. Zo verbazingwekkend is dat nu ook weer niet, want juist in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn er in ijltempo mensen bijgekomen, die de aarde bevolken en vervuilen, maar als gevolg van die bevolkingstoename komt er steeds meer industrie die een nog vele malen grotere vervuiler is. Kortom, de meest destructieve aller aardbewoners is de mens.
In het eerste deel dat Canvas tussen 22:20 uur en 23:10 uur uitzendt richt Sir David zich op zowel de oorzaken, alsook de gevolgen van klimaatbeïnvloeding en houdt hij enkele scenario's onder de loep die eventueel kunnen dienen om de ingrijpende veranderingen enigszins binnen de perken te houden.

Het Geheim van de zwaartekracht — Isaac Newton

Wetenschappelijk denken
In de nacht van maandag op dinsdag tussen 00:20 uur en 01:20 uur — in feite is het dus al dinsdag, maar daar willen zendgemachtigden kennelijk niet aan — vertoont BBC 2 Television een documentaire, die al eerder door BBC Four werd uitgezonden: The comet's tale. Kometen werden door de oermensen beschouwd als goden, die van bovenaf meekeken met de handel en wandel van de aardbewoners. Isaac Newton (1643-1727) was de eerste, die enig systeem aanbracht in het denken over de functie van de kometen, en voor hem bleken ze de sleutel tot de zwaartekracht te vormen.
Meer adequate informatie over de uitzending en de inhoud van het programma is te vinden onder deze link.
__________
Afbeelding: waarschijnlijk al te geflatteerd (geïdealiseerd en geromantiseerd) portret van Sir Isaac Newton uit 1689 — hij was toen 46 jaar — door Godfrey Kneller (1646-1723), een directe tijdgenoot van Newton.

Wonderland-reportage — Advocate koopt school

Uitzonderlijke aankoop
Woensdag 5 maart zendt BBC 2 Television tusse 22:50 uur en 23:30 uur onze tijd een nieuwe aflevering uit in de reportagereeks Wonderland. Deze keer met een opvallende en tegelijkertijd fascinerende titel: The woman who bought a school for her son.
De Britse advocate Annabel Goodman, is alleenstaand en moeder van twee jongens, was de mening toegedaan dat geen enkele school voldeed aan de kwaliteitseisen die ze voor haar oudste zoon Jacob (10) mocht eisen. Dat leidde tot de conclusie dat zij zelf het heft in handen moest nemen, en daarom besloot ze zelf een school te kopen, doch al spoedig deden zich die problemen voor welke ze had mogen verwachten: met de financiën en met de docenten.
In de film worden Annabel en haar zonen gevolgd gedurende de twee eerste lestermijnen waarin de moeder alles in het werk stelt die particuliere school te runnen. De jongste zoon Reuben komt daarin eveneens aan het woord: "It's a bit odd," stelt hij, "because she has never bought a school before."
__________
Op de foto: zoon Reuben met moeder Annabel Goodman.

De Aboe Simbel-tempels en hun redding op Arte-tv

Op zondag 2 maart, tussen 23:00 uur en 23:55 uur zal Arte televisie de documentaire uitzenden over de redding van de beide Aboe Simbel-tempels in Egypte, welke tussen 1964 en 1968 zijn verplaatst. Dat geschiedde met geld van onder meer de Unesco. Het achterwege laten van deze ingreep zou hebben betekend dat ze onder water waren komen te staan in het latere Nassermeer, genoemd naar de toenmalige Egyptische president, die voor zijn Assoean-project — de dam bij het stuwmeer — onder meer geld uit Moskou, van Nikita Chroesjtsjov, had gekregen. Na de voltooiing van die dam zou het water zo zijn gestegen dat de tempels voorgoed zouden zijn verloren.
Al is menigeen nog steeds van mening dat het in stukken zagen en elders weer opbouwen van dat culturele erfgoed eigenlijk ook een vorm van cultuurvernietiging is geweest.
De ene tempel is die van Farao Ramses II (boven), de andere vormde een hommage aan Hathor en koningin Nefartiri (onder).